सबै भन्दा सानो एक्स-रे मेशिन बनाउने नेपालका अमर गुप्ता अमेरिकाद्वारा सम्मानित

फिरोज सिद्दिकी

सिरहा । लहान सिरहाका भौतिकशास्त्रमा पीएचडी गरेका ३३ वर्षीय अमरप्रसाद गुप्ताले खल्तीमा बोक्न सकिने र विकिरण तथा रासायनिक खतराहरूबाट मुक्त एक्स-रे बनाउन सफल भएका छन्।

छ महिनाको निरन्तर प्रयास पछि, डा. गुप्ताले मानव हात भन्दा सानो एक्स-रे प्रणाली सफलतापूर्वक विकास गरेका हुन्। जो केवल ८६ ग्राम तौल, खल्तीमा सजिलैसँग फिट गर्न सकिने र केवल दुई एएए ब्याट्रीहरूद्वारा संचालित हुने जनाइएको छ।

डा. गुप्ताले गत डिसेम्बर २०२३ मा शिकागोमा आयोजित वार्षिक रेडियोलोजिकल सोसाइटी अफ नर्थ अमेरिका बैठकमा यस विचारको बारेमा आफ्नो अनुसन्धान प्रस्तुत गरेका थिए र एक भौतिक प्रशिक्षार्थीद्वारा आरएसएनएमा उत्कृष्ट योगदानको लागि ट्रेनी रिसर्च पुरस्कारबाट सम्मानित गरिएको थियो।

सीएनटी एक्स-रे टेक्नोलोजीमा अग्रगामी नर्थ क्यारोलिना विश्वविद्यालयका प्रोफेसर ओटो झोउले उनलाई पुरस्कार प्रदान गरे।
उनले आरएसएनएले गैर-क्लिनिकल, विशुद्ध भौतिकशास्त्र र इन्जिनियरिङ परियोजनालाई अवार्डसहित मान्यता दिएको यो पहिलो पटक भएको बताए।

यसको हालको रूपमा, पकेट-आकारको एक्स-रे प्रणाली पातहरू र पातलो जैविक पदार्थहरू जस्ता नरम सामग्रीहरू इमेजिङ गर्न विशेष रूपमा प्रभावकारी छ। यो एक्स-रे डिटेक्टरहरूको सञ्चालन परीक्षणको लागि उपयुक्त छ र पोर्टेबल छाला रेडियोथेरापी मेसिनको रूपमा सेवा गर्ने क्षमता छ।

एमडी निवासीहरूलाई रेडियोलोजिकल र न्यूक्लियर फिजिक्स सिकाउने र संयुक्त राज्य अमेरिकाको नर्थवेस्टर्न युनिभर्सिटीका वरिष्ठ वैज्ञानिक समेत रहेका बीपीकेआईएचएसका सहायक प्राध्यापक डा. अरुण गुप्ताले यो पकेट एक्स-रे प्रणाली शिक्षणका लागि बहुमूल्य र सुरक्षित शैक्षिक उपकरण हुनसक्ने विश्वास व्यक्त गरेका छन्।

डा. गुप्ताले हात, खुट्टा र दाँतको तस्बिर खिच्न सक्ने पकेट साइजको एक्स-रे मेसिन बनाउन भविष्यमा यस्तै प्रविधि प्रयोग गर्ने आशा राखेका छन् ।

डा. अमर हाल हार्वर्ड मेडिकल स्कूलमा पोस्टडक्टोरल रिसर्च स्कॉलर हुनुहुन्छ, जुन बोस्टन, म्यासाचुसेट्सको म्यासाचुसेट्स जनरल अस्पतालसँग सम्बद्ध छ। उहाँ मोड्युलर, पोर्टेबल, र अन्तरिक्ष स्टेशनहरू र युद्धक्षेत्रहरूमा पठाउन सकिने गैर-घुमाउने सीटी स्क्यानर विकास गर्ने परियोजनामा संलग्न हुनुहुन्छ।

सिरहाको लहानबाट एसइइ, विराटनगरको गोल्डेन गेट इन्टरनेशनल कलेजबाट ंप्लस टु पास गरेका डा. गुप्ता कोरियाली सरकारको छात्रवृत्ति भौतिकशास्त्रमा स्नातक, मास्टर र पीएचडी गरेका छन् ।

उनले कोरियन सोसाइटी अफ रेडिएसन इन्डस्ट्रीको २०१९ अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलनमा आफ्नो अनुसन्धानका लागि उत्कृष्ट मौखिक प्रस्तुति पुरस्कार जितेका थिए। उनले आफ्नो मास्टरको अनुसन्धानको लागि उत्कृष्ट थेसिस पुरस्कार पनि पाए।

आफ्नो पीएचडीको क्रममा, उनले आफ्नो मास्टरको अनुसन्धान जारी राखे र अनुकूलित कार्बन नानोट्यूब इलेक्ट्रोन उत्सर्जकहरूमा आधारित भ्याकुम-सील गरिएको डिजिटल एक्स-रे ट्यूबको विकासमा काम गरे।

2D देखि 3D CNT क्षेत्र उत्सर्जकहरू विकास गर्ने उनको अवधारणा २०२२ मा डायमण्ड र कार्बन सामग्रीको ३२औँ अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलनमा प्रस्तुत गरिएको थियो, जहाँ उनले सिल्भर एल्सेभियर यंग स्कॉलर अवार्ड प्राप्त गरे। उनले सीएनटी एक्स-रे प्रविधि प्रयोग गरेर कम-खुराको विकिरण स्रोतको विकास गर्ने आफ्नो अवधारणा प्रस्तुत गरेकोमा कोरियाली एसोसिएसन अफ रेडिएसन प्रोटेक्शनको २०२३ को वसन्त सम्मेलनमा उत्कृष्ट मौखिक प्रस्तुतीकरण पुरस्कार पनि प्राप्त गरे।

२०२३ मा, उनले रेडियोलोजिकल सोसाइटी अफ नर्थ अमेरिकाबाट विश्वको सबैभन्दा सानो र सबैभन्दा हल्का कार्बन नानोट्यूबमा आधारित पकेट एक्स-रे विकास गरेकोमा ट्रेनी रिसर्च अवार्ड प्राप्त गरेका छन् ।