प्राकृतिक विपत्तिको दोहोरो मारमा किसान: मधेशमा खेतबारी डुबान, किसान संकटमा

सिरहा । नेपालभर ‘अन्नको भण्डार’ को रूपमा चिनिने मधेश प्रदेशमा खडेरीको मार नझेलिनु अघि नै नयाँ प्राकृतिक संकट थपिएको छ। लामो समयदेखिको वर्षाले अभाव र सिँचाइ नहुँदा धान तथा अन्य खाद्यान्न उत्पादनमा ठूलो गिरावट आएको मधेश अहिले ‘मोन्था’ नामक चक्रवातको प्रभावमा परेको हो।

पछिल्ला तीन दिनदेखि लगातार परेको वर्षा र तीव्र हावाहुरीका कारण सिरहा, सप्तरी, धनुषा, महोत्तरीदेखि सर्लाही र रौतहटसम्मका थुप्रै क्षेत्रका खेतबारी डुबानमा परेका छन्। कति ठाउँमा पाक्न लागेको धान र काटेर सुरक्षित गर्न नपाएको धान पूरै डुबानमा परेपछि किसान चिन्तित बनेका छन्।

मधेशमा हाल धान भित्र्याउने समय चलिरहेको छ। धेरै किसानहरू काटिसकेको धान थ्रेसरमा राख्ने तयारीमा थिए। तर आकस्मिक चक्रवातपछि खेतमै बाँकी धान ढल्न पुगेको छ। खेतमा काटेर जम्मा गरिएको धान पनि भिजेर नष्ट हुने अवस्था छ।

सिरहाको लहान-९ का किसान सञ्जय साह भन्छन्, 'खडेरीले शुरुमा रोपाइँ नै ढिलो भयो। जेतेसो फल्यो त्यो पनि अब पानी र हावाले सिध्याइदिन्छ कि भन्ने डर छ। हामी किसानहरू वर्षभरको मेहेनतको फल नै गुम्ने अवस्थामा छौं।'

अबको केही दिनमा मौसम सामान्य हुने अनुमान गरिए पनि यस वर्षको धान उत्पादनमा गम्भीर असर पर्ने कृषि सम्बन्धी अध्ययन संस्थाहरूले बताएका छन्। प्राकृतिक विपत्तिको दोहोरो मारले मधेशमा खाद्य सुरक्षा र कृषकको जीवनयापन दुवै चुनौतीमा परेको देखिन्छ।

जल तथा मौसम विज्ञान विभागका अनुसार ‘मोन्था’ चक्रवात भारतको पूर्वी समुद्र तटमा उत्पन्न भई क्रमशः उत्तर–पश्चिमतिर सर्दै नेपालको तराई क्षेत्रमा प्रभाव पारिरहेको छ। अझ २–३ दिन वर्षा र हावाहुरी जारी रहने सम्भावना भएको विभागले जनाएको छ।

यता, किसानले भने क्षति मूल्यांकन र तत्काल राहतको माग गरेका छन्। सिराहाका किसान राजलाल यादव भन्छन्, 'सरकारले वर्षा रोक्न त सक्दैन, तर क्षतिपूर्ति, सस्तो बिमा र आपतकालीन सहुलियत ऋणको व्यवस्था त गर्न सक्छ। तर राज्य मौन छ।'

कृषि विज्ञहरूको अनुसार, यो पटकको लगातार वर्षाले धान मात्र होइन, गहुँ रोपाइँको तयारीमा समेत असर पर्न सक्ने देखिन्छ। जमिन चिप्लो हुँदै गएपछि समयमै गहुँ रोप्न नसक्ने र अर्को सिजन पनि कमजोर हुने जोखिम बढेको छ।