दीपावलीको दिन ओलको तरकारी किन अनिवार्य छ?

मेरो मान्यता के थियो भने पहिलेका समयमा तरकारीहरूको विकल्प धेरै सीमित हुन्थे र यस्ता मसालेदार तरकारीहरू मात्र पर्वको दिन वा विशेष दिनमा बनाइन्थ्यो, जस्तै आजकल पूडी–कचौरी बनाउनु सामान्य छ र पनिर आदि जस्ता विकल्प पहिले थिएनन्। त्यसैले हुनसक्छ यो चलन बनेको होला। 

तर वृद्ध व्यक्तिहरूसँग सोध्दा थाहा भयो कि पहिलेका समयमा बनाइएका चिजहरू पछाडि केही कारण हुन्थे। समस्या बस यत्ति हो कि हामीलाई ती चिजहरू गर्न भनिन्छ, तर कारणहरू भने बताइँदैनन्। त्यसैले हामी यस्ता चिजहरूलाई श्रद्धासँग जोड्छौँ।

अब मित्रहरू, दीपावलीको दिन विशेष रूपमा ओलको तरकारी खान र खुवाउनको मुख्य कारण बुझौँ - वास्तवमा ओललाई हाम्रो देशमा विभिन्न नामले चिनिन्छ, जस्तै ओल, जिमीकन्द र कांद पनि भनिन्छ। आजकाल त बजारमा हाईब्रिड ओल पनि उपलब्ध छ, कहिलेकाहीँ देशी ओल पनि पाइन्छ। दीपावलीको ३-४ दिन अगाडि देखि नै बजारमा प्रत्येक तरकारीवालाले (विशेष गरेर तराई मधेशमा) ओल राखेको पाइन्छ र मजाको कुरा के छ भने यसको आयु पनि धेरै हुन्छ।

तरकारीमा ओल मात्र यस्तो तरकारी हो जसमा फस्फोरस अत्यधिक मात्रा पाइन्छ। र अहिले त मेडिकल साइन्सले पनि यो मानिसकेको छ कि यदि हामी देशी सुथनीको तरकारी एकदिन खायौं भने स्वस्थ व्यक्तिको शरीरमा महिनौँसम्म फस्फोरसको कमी हुँदैन।

यसले बवासीरदेखि क्यान्सर जस्ता भयानक रोगहरूबाट बचाउँछ। यसमा फाइबर, भिटामिन सी, भिटामिन बी६, भिटामिन बी१ र फोलिक एसिड पाइन्छ, साथै यसमा पोटासियम, फलाम, म्याग्नेसियम र क्याल्सियम पनि पाइन्छ।

ओलमा प्रोटिन, कार्बोहाइड्रेट, भिटामिन सी र फाइबरको मात्रा प्रशस्त पाइन्छ। यो पचाउन सजिलो हुने भएकाले पेटसम्बन्धी समस्या भएका व्यक्तिहरूका लागि लाभदायक मानिन्छ। यसले पाचन प्रणाली सुधार्ने, रक्तचाप नियन्त्रण गर्ने र तौल घटाउनेमा मद्दत पुर्‍याउँछ। ओललाई औषधीय गुणहरू भएका कारण धेरैजसो आयुर्वेदिक औषधिहरूमा पनि प्रयोग गरिन्छ।

नेपालमा ओलको माग बढ्दै गएको छ। यसको खेती गरेर किसानले राम्रो आम्दानी गर्न सक्नेछन्। बजारमा यसको मूल्य अपेक्षाकृत उच्च हुने भएकाले यो एक लाभदायक व्यवसायको रूपमा स्थापित हुँदै गएको छ। तराईका क्षेत्रका साथै काठमाडौँ लगायतका शहरी क्षेत्रमा पनि यसको माग बढेको छ।

मलाई थाहा छैन यो परम्परा कहिलेदेखि चलेको हो तर सोच्नुहोस् त हाम्रा लोक मान्यताहरूमा पनि वैज्ञानिकता लुकेको हुन्थ्यो। धन्य हुन् हाम्रा पूर्वज जसले विज्ञानलाई हाम्रा परम्परा, रीतिरिवाज र संस्कारमा पिरोए।