धनधान्य र समृद्धिको कामनासहित श्रद्धा–भक्तिपूर्वक लक्ष्मीपूजा मनाइदै

लहान । यमपञ्चकको तेस्रो दिन आज साँझ अधिराज्यभर धनधान्यकी देवी लक्ष्मीको पूजा आराधना गरी श्रद्धा–भक्तिपूर्वक लक्ष्मीपूजा गरिँदैछ । हिन्दू धर्मावलम्बीहरूले यस दिनलाई वर्षकै सबैभन्दा शुभ र उज्यालो रातका रूपमा मनाउने परम्परा रहिआएको छ ।

‘बत्ती नबालेको घरमा लक्ष्मीले बास गर्दिनन्’ भन्ने प्रचलित भनाइअनुसार आज बिहानैदेखि नै घर–आँगन सफा–सुग्घर पार्ने, भित्तो–छानो धुने, कौसी, भर्‍याङ, दैलो र सङ्घारसम्म सफा गरी बत्ती बाल्ने तयारी सुरु भएको छ । साँझपख घर–घरमा तेल र मैनबत्तीको उज्यालो छर्ने क्रमसँगै देवी लक्ष्मीको स्वागत गरिन्छ ।

लक्ष्मीपूजाको रातलाई सुखरात्रि पनि भन्ने गरिन्छ । आजको रात धन, ऐश्वर्य र समृद्धिको देवी लक्ष्मी घरमा प्रवेश गर्ने विश्वासले भरिएको रात मानिन्छ । परम्पराअनुसार साँझपख मूलद्वारदेखि लक्ष्मी स्थापना गर्ने कोठासम्म रातो माटोले पोतेर चामलको पीठो र अबिरले लक्ष्मीका पैताला कोरिन्छ । त्यसैमार्गमा केराको सुत्लामा बत्ती बाल्ने चलनले लक्ष्मीलाई आफ्नो घरमा स्वागत गर्ने प्रतीक जनाउँछ ।

गृहिणीहरू दीपावली गरी घरमा उज्यालो फैलाएपछि लक्ष्मीलाई स्थापनासहित पूजा गर्ने गर्छन् । यस क्रममा गरगहना, पैसा, धान, चामल, फलफूल, रोटी, फूलमाला लगायतका वस्तु अर्पण गरिन्छ । लक्ष्मीपूजासँगै घरकी छोरीलाई पनि लक्ष्मीको प्रतीक मानी पूजा गर्ने र इन्द्रको पूजा गर्ने परम्परा पनि चलनमा छ ।

लक्ष्मीपूजा गरिसकेपछि त्यस दिन पैसा वा कुनै सामग्री घरबाट बाहिर पठाउने काम गर्न नहुने धार्मिक विश्वास रहेको छ । कारण, यसो गर्दा लक्ष्मी घरबाट बाहिर जान्छिन् भन्ने लोकमान्यता रहिआएको छ ।

यसै रात केटीहरूको समूह घर–घरमा गएर भैलो खेल्ने परम्परासमेत छ । उनीहरूले गीत गाएर धनधान्य र समृद्धिको कामना गर्छन् । घरधनीहरूले भैलो खेल्न आएका समूहलाई धान, चामल, पैसा, सेलरोटी, रोटी तथा मिठाई दिएर सम्मान गर्छन् ।

धार्मिक ग्रन्थअनुसार सत्ययुगमा वामन अवतार विष्णुले तीन पाउ भूमि माग्दा दानवराज बलिले भगवान्‌लाई सन्तुष्ट पार्दै दानवीरको अनुपम उदाहरण प्रस्तुत गरेका थिए । त्यस अवसरमा उनले “जुन घरमा यमपञ्चकमा दीपावली गरिन्छ, त्यहाँ लक्ष्मीले सदा बास गरून्‌” भन्ने वर मागेकाले नै लक्ष्मीपूजाको परम्परा सुरु भएको मानिन्छ ।

लक्ष्मीपूजाको आध्यात्मिक पक्ष पनि गहिरो छ । मनोकामना पूरा गर्न, सङ्कल्प सिद्धि गर्न र वाणीको सत्यता स्थापित गर्न लक्ष्मीको आह्वान गरिन्छ । तथापि, यस पूजाको अर्थ केवल धनधान्य प्राप्ति मात्र नभई धरतीको सम्मान, ज्ञानको ज्योति र उदारता–त्यागको भावना जागृत गर्नु पनि हो भन्ने धार्मिक सन्देश यस पर्वमा समेटिएको छ ।

धर्मशास्त्रअनुसार ज्ञान र चेतनाका साथ दीपावली गर्ने र लक्ष्मीको पूजा गर्ने व्यक्तिको मन शुद्ध रहन्छ । शुद्ध मन, शुभ कर्म र सकारात्मक चेतनाले जीवनमा कीर्ति, समृद्धि र सुखको प्राप्ति हुने विश्वास गरिन्छ ।

यसरी लक्ष्मीपूजा केवल धन आर्जनको पर्व नभई आध्यात्मिक शुद्धता, सकारात्मक ऊर्जा र पारिवारिक एकताको प्रतीक बनेको छ । आज रात देशभर दीपावलीका उज्यालाले घर–घर मात्र होइन, मन–मनमा पनि उज्यालो फैलाउने विश्वाससहित श्रद्धा–भक्तिपूर्वक लक्ष्मीको आराधना हुँदैछ ।